Het transitiepad Kunstwerken richt zich op viaducten bruggen, tunnels, sluizen en andere infrastructurele constructies. De grootste milieu-impact komt voort uit de CO2-uitstoot bij de winning van grondstoffen en materiaalproductie, met name bij beton en staal. Dit transitiepad beslaat echter de hele levenscyclus van kunstwerken, van ontwerp, aanleg en onderhoud tot en met sloop en hergebruik.
Roadmap
Op 9 december 2024 vond de kick-off plaats van de actualisatie van de roadmap transitiepad Kunstwerken. De oorspronkelijke roadmap, opgesteld samen met ProRail, wordt in samenwerking met gemeentes, provincies en waterschappen geactualiseerd en uitgebreid. Het is een strategisch plan dat richting geeft aan de verduurzaming van bruggen, viaducten, sluizen en andere kunstwerken. Door te omschrijven welke ambities, maatregelen en stappen nodig zijn om circulaire en duurzame werkwijzen binnen de sector te implementeren.
Via nieuwsartikelen houden we je op de hoogte van de voortgang en belangrijke uitkomsten. Lees meer hieronder.
Samen duurzaam aanbesteden
Samen met andere publieke opdrachtgevers integreren we duurzaamheidseisen en -criteria in onze aanbestedingen. Met koplopende opdrachtgevers die een hoger ambitieniveau nastreven, ontwikkelen we aanvullende maatregelen om emissies verder te reduceren. Daarnaast testen en ontwikkelen we nieuwe oplossingen in innovatieprogramma’s.
Is niets doen een optie?
Duurzaamheid begint met de vraag: is dit object niet bouwen of vervangen ook een optie? In het project Wegbeeld naar de toekomst wordt onderzocht of minder wegmeubilair een optie is. Minder productie, minder vervanging en minder impact op de omgeving. Dit principe is ook toepasbaar op grotere objecten.
Maatregelen voor levensduurverlenging bestaande kunstwerken
De grootste winst behalen we als we bestaande kunstwerken langer behouden – in plaats van ze te vervangen. Dat begint met goed onderhoud. Data-analyse helpt tijdig in te grijpen en de levensduur te verlengen. Innovatieve zoals het aanbrengen van een overlaag met vezelversterkte kunststof en koolstoflijmwapening kunnen bruggen tientallen jaren extra gebruiksduur geven. We zoeken continu naar meer duurzame maatregelen die decennia extra gebruik opleveren.
Maatregelen voor vrijkomende kunstwerken
Bij vervanging of sloop komen kunstwerken ‘vrij’ voor hergebruik. Soms zijn delen hiervoor geschikt, soms zelfs het hele object. Zo nemen we stalen bruggen die hergebruikt kunnen worden op in onze bruggenbank. Een actuele maatregel is het hergebruik van betonnen liggers van bruggen, wat CO2-uitstoot vermindert en milieubelasting verlaagt. Hierbij onderzoeken we hoe we technische uitdagingen, organisatorische en logistieke vraagstukken kunnen oplossen.
Lukt het niet om hele elementen te recyclen? Dan kijken we naar een hoogwaardige manier van recyclen van bijvoorbeeld beton. Nu wordt vermalen beton nog veelal ingezet als wegfundering, maar met nieuwe technieken, zoals ‘slim breken’, kunnen we er nieuw beton van maken. Hiermee recyclen we meer van het vrijgekomen materiaal in hoogwaardigere toepassingen.
Maatregelen voor nieuwe kunstwerken
Vervanging of nieuwbouw van kunstwerken doen we toekomstbestendig. Dit betekent:
- Hergebruik van bestaande onderdelen: waar mogelijk bouwen we met hergebruikte materialen.
- Flexibel ontwerp: we bereiden kunstwerken voor op toekomstige aanpassingen.
- Losmaakbaarheid: we ontwerpen op toekomstig hergebruik, bijvoorbeeld door verbindingen losmaakbaar te maken en circulair te ontwerpen.
- Duurzame materialen: er wordt onderzoek gedaan naar ‘biobased bruggen’ en circulaire oplossingen zoals herbruikbare verkeersborden.
Er bestaan al principes voor circulair ontwerpen en bouwen, zo zijn er onder leiding van de provincie Noord-Holland NTA’s (technische afspraken tussen partijen) gemaakt voor vaste en beweegbare bruggen. Ook zijn er nog allerlei uitdagingen, zoals: kunnen we betonnen constructies van viaducten losmaakbaar maken?
Concrete maatregelen
De verduurzaming van het transitiepad Kunstwerken richt zich op duurzame ontwerpkeuzes en het hergebruiken van onderdelen en materialen. De maatregelen met de grootste impact richting 2030:
- Levensduurverlenging
- Hergebruik van objecten en onderdelen
- Circulair ontwerpen van nieuwe en te vervangen objecten en delen daarvan
- Verduurzaming van beton
- Verduurzaming van staal
Gerelateerde initiatieven
De transitie versnelt wanneer opdrachtgevers duurzame oplossingen vaker en gerichter uitvragen. Initiatieven zoals het Betonakkoord, het Bouwakkoord Staal, de nationale Aanpak Biobased Bouwen en in de Buyer Group Circulaire Bruggen & Viaducten bieden handelingsperspectieven.
Daarnaast loopt een traject om wettelijke milieuprestatie-eisen in inkoop te integreren. Zie hiervoor: Sturende MKI in de infrastructuur. Voor andere materialen en objecten worden in de komende jaren aangescherpte criteria ontwikkeld.
